Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Giaur - wiadomości wstępne

W 1834 r. ukazały się w Paryżu Poezye Lorda Byrona tłumaczone przez Adama Mickiewicza, Korsarz przez Edwarda Odyńca. Nakład był znaczny, 2 tys. egzemplarzy. Byron był już wtedy najbardziej popularnym pisarzem Europy (notabene Mickiewicza Dziady, Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego oraz Pan Tadeusz także odniosły swój sukces literacki). Wydawca użył pewnej mistyfikacji – zmienił kartę tytułową na Wrocław 1829, w celu uniknięcia kontroli cenzury.

Prace nad tłumaczeniem rozpoczął Mickiewicz w 1832 r. w Dreźnie, kontynuował je w Paryżu do jesieni 1833 r. Wiadomo, że utwór ten czytał już w 1822 r., a więc w roku swego debiutu poetyckiego (Ballady i romanse, od nich rozpoczyna się romantyzm w Polsce).
Dedykacja. Byron dedykował Giaura poecie Samuelowi Rogersowi (1763-1855), autorowi książki Podróż Kolumba – fragment (1812), wzoru gatunkowego fragmentaryzmu (patrz punkt 4). Mickiewicz dedykuje Giaura Julianowi Niemcewiczowi, zasłużonemu poecie starszej generacji (oświeceniowej). Nieprzypadkowo – Niemcewicz przyczynił się do powstania polskiego przekładu właśnie spod pióra wieszcza tak jak wspierał Mickiewicza także w kontynuowaniu Dziadów.

Mickiewicz nie umieścił w polskim wydaniu motta, które Byron zaczerpnął ze znanych w owym czasie Melodii irlandzkich Thomasa Moore’a (1779-1852). Tłumacz sporządził własne przypisy, wyjaśniające trudne słowa.

Przekład Mickiewicza jest wierny, choć nie dosłowny. Znamy Giaura w tłumaczeniu swobodnym. Mickiewicz na przykład nieco skrócił tekst (o około 30 wersów, przy czym niektóre partie rozbudował, inne skompresował), przetworzył obrazowanie Byrona, uwydatnił aspekty walki o wolność (w opisach Grecji i jej bohaterów), zastosował inną stopę wierszową (tu akurat zaważyła niemożność zastosowania w języku polskim wersyfikacji angielskiej). W tekście polskim mniej jest gwałtowności, ekspresji, kontrastów niż w dziele autora. Niemniej wersja Mickiewicza jest tą, która przeniosła Byrona na polski grunt czytelniczy i uzupełniła świadomość romantyczną tego pokolenia Europy.

Gatunek literacki, kompozycja Giaura


Powieść poetycka – wywodzi się z popularnej na terenie Szkocji i Anglii ballady. Pierwsze powieści poetyckie tworzył w początkach XIX w. Walter Scott, ojciec powieści historycznej (prozatorskiej). Powieść poetycka to dłuższy utwór wierszowany, łączący elementy epickie z lirycznymi, ponieważ językiem poezji opisuje niezwykłe wydarzenia fabularne. Epicka jest narracja – utwór posiada fabułę, techniką przedstawiania zdarzeń i postaci jest opowiadanie i opis.

Elementy liryczne zaś to silne zsubiektywizowanie narracji (podobieństwo z poetyckim ja mówiącym) oraz fragmentaryzm: brak czasowej ciągłości i następstwa zdarzeń, czasem brak pewności narratora co do faktów, luźna kompozycja. Zagadkowa fabuła obfituje w momenty dramatyczne, gdy nagle zmienia się akcja i nastrój utworu. Główny bohater jest indywidualistą, buntownikiem, outsiderem (neguje to, co powszechne, izoluje się, krytykuje zachowania społeczeństwa, jest np. zakochanym mordercą, korsarzem, tajemniczym samotnikiem). Jego skłócenie ze światem rozgrywa się w scenerii egzotycznej lub historycznej.

Giaur należy do wybitnych realizacji gatunku powieści poetyckiej. Składa się z różnych objętościowo części, oddzielonych zazwyczaj światłem lub gwiazdkami. Narrator przywołuje wiele konotacji, dygresji. Kiedy na przykład opisuje krajobraz, przypomina historię miejsca, postaci. Kiedy sam Giaur zwierza się ze swego życia, wtrąca ogólne rozważania o śmierci, o miłości, o rzeczach najważniejszych dla człowieka. Narrator nigdy do końca nie jest pewny. Posługuje się często wtrąceniami typu: ludzie mówią, podobno, nie wiadomo, wziąłem te powieści z… Relacja osoby mówiącej jest przesycona emocjami.

Narrator nie jest przezroczystym medium wydarzeń. Jest on jednym ze spoiw kompozycyjnych, obok głównego bohatera. Obserwuje on bohatera i wyraża swą własną opinię o nim. Zachowuje ironiczny dystans. Ironia romantyczna polega na absolutnej przewadze podmiotu nad przedmiotem, twórczej fantazji nad rzeczywistością. Literatura zaś traktowana jest na zasadzie gry: łącznie różnych rodzajów i gatunków literackich (epickość i liryzm powieści poetyckiej), zestawianie przeciwieństw etycznych i estetycznych (zło wymieszane z dobrem, piękno obok brzydoty, łagodność i harmonia tuż za okrucieństwem i brakiem porządku, brakiem zasad). Koncepcja ta wyraża się także w dominacji artysty nad dziełem, bohatera nad światem przedstawionym.

Właściwością powieści poetyckiej jest tajemniczość. Tajemniczość cechuje głównego bohatera. Samo imię Giaur oznacza w języku muzułmanów niewierny, poganin. Tureckie słowo nie identyfikuje zatem bohatera z prawdziwego imienia i nazwiska. O szczegółach biografii nic nie wiadomo. Pochodzenie weneckie także chyba jest przypadkowe. Gdy tylko akcja zaczyna się rozwijać, urywa się nagle, dzieje się w tajemniczych okolicznościach, odbiorca utworu musi wielu rzeczy się domyślać. Jest to element ironii romantycznej, celowy zabieg pobudzenia wyobraźni, tak ważnej dla romantycznych i autorów, i czytelników.

Motywy literackie Giaura


Motyw miłości nieszczęśliwej – miłość Giaura do nałożnicy Hassana, Leili, jest uczuciem zakazanym i ostatecznie doprowadza do klęski kochanków. Początkowo daje obojgu szczęście i poczucie spełnienia. Miłość jest największą namiętnością młodzieńca i staje się sensem jego życia. Basza, po odkryciu zdrady Leili, wydaje rozkaz zabicia niewiernej branki, co jest zgodne z muzułmańskim prawem. Śmierć ukochanej niszczy emocjonalnie Giaura, a miłość zmienia się w siłę destrukcyjną. Młodzieniec pragnie jedynie zemsty i ma poczucie ogromnej krzywdy. Ostatecznie zabija Hassana, lecz zbrodnia nie przynosi mu ukojenia. Do końca swych dni, izolując się od świata, jest nieszczęśliwy i rozpamiętuje utraconą radość życia.

Motyw przemiany wewnętrznej – tragedia, jaką przeżył Giaur po utracie ukochanej kobiety, sprawiła, że młodzieniec zmienił się zewnętrznie i wewnętrznie. Stał się człowiekiem ponurym, o bladym obliczu i złowrogim spojrzeniu. U boku Leili był szczęśliwym mężczyzną, żyjącym miłością, która stała się sensem jego życia. Po śmierci dziewczyny pragnął jedynie zemsty i kierowany nienawiścią, zabił Hassana. Mord na oprawcy Leili nie przyniósł mu ukojenia. Do końca swych dni Giaur żył w nieustannej udręce, czując wyrzuty sumienia i rozpamiętując utracone szczęście.

Motyw buntu – Giaur buntuje się przeciwko powszechnie obowiązującym normom społecznym i obyczajowym. Zakochuje się w brance baszy Hassana, Leili, a jego związek z dziewczyną jest zakazany. Po tragicznej śmierci ukochanej młodzieniec po raz kolejny sprzeciwia się muzułmańskiemu prawu i zabija baszę, pragnąc w ten sposób ukoić swój ból. Jego zbrodnia jest również formą buntu przeciw niesprawiedliwości świata i zasadom, które uniemożliwiały mu szczęście u boku Leili.

Motyw zemsty – zemsta na Hassanie jest dla Giaura swoistym zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę i dowodem miłości do Leili. Po utracie ukochanej młodzieniec nie potrafił zaznać spokoju i pogrążył się w rozpaczy. Cierpienie popchnęło go do zamordowania baszy, lecz nie przyniosło oczekiwanego ukojenia. Zemsta spowodowała kolejne rozterki bohatera i wzbudziła w nim wyrzuty sumienia, choć Giaur nigdy nie żałował swego czynu.

Motyw śmierci – śmierć Leili kończy najszczęśliwszy etap życia Giaura i staje się przyczyną jego cierpienia. Młodzieniec nie potrafi pogodzić się z utratą ukochanej i pogrąża się w rozpaczy. W zemście na Hassanie szuka ukojenia swego bólu, lecz śmierć mężczyzny nie jest dla Giaura oczyszczająca i nie przynosi mu spokoju. Do końca swych dni pozostaje wiernym Leili i nieustannie rozpamiętuje utracone szczęście. Śmierć Giaura kończy jego udrękę.

Motyw cierpienia – cierpienie jest nieodłącznym elementem życia Giaura. Szczęście, jakiego zaznał u boku ukochanej Leili, zmieniło się w rozpacz i ból po jej śmierci. Bohater nie potrafił znaleźć ukojenia dla swego smutku, nie odnalazł spokoju, kiedy zamordował Hassana i zamknął się za murami klasztoru. Miłość była największą namiętnością jego życia, a potem stała się źródłem cierpienia i udręki, które towarzyszyły mu do ostatniej chwili.

Motyw samotności – główny bohater powieści poetyckiej Georga Byrona jest człowiekiem samotnym. Nie może odnaleźć się w obcym mu pod względem kulturalnym i obyczajowym kraju, do którego przybył z rodzimej Wenecji. Po tragicznej śmierci Leili i zamordowaniu Hassana Giaur szuka ukojenia w samotności, lecz żyje w nieustannej udręce, rozpamiętując to, co bezpowrotnie utracił.

Motyw szaleństwa – szaleństwem jest zakazana miłość Giaura do Leili, która staje się dla niego sensem życia i największą namiętnością. Po utracie ukochanej kobiety młodzieniec ucieka przed światem i jest postrzegany jako szaleniec – izoluje się od ludzi i nieustannie przeżywa swoją tragedię. Mnisi z klasztoru, za którego murami szukał schronienia i ucieczki przed niesprawiedliwością świata, postrzegają go jako szaleńca – Giaur według nich postacią ponurą, złowrogą, wzbudzającą powszechny lęk. Mężczyzna żyje we własnym świecie, opętany wspomnieniami, nie zaznając spokoju.

Motyw zbrodni – zbrodnia staje się dla Giaura możliwością zemsty na człowieku, które odebrał mu ukochaną kobietę i sposobem na ukojenie własnego bólu. Młodzieniec, powodowany nienawiścią i poczuciem ogromnej krzywdy, zabija Hassana, lecz nie zaznaje spokoju. Krwawy mord pogłębia wewnętrzną rozterkę bohatera i powoduje wyrzuty sumienia.

Miłość Giaura i Leili


Miłość Giaura i Leili jest głównym wątkiem powieści poetyckiej Georga Byrona. Pisarz ukazał to uczucie jako namiętność i sens życia głównego bohatera, siłę uwznioślającą, która w wyniku tragicznych okoliczności przeobraża się w destrukcyjną moc, niszczącą psychikę młodzieńca i prowadzącą go do zbrodni.

Giaur, młody Wenecjanin, po przybyciu do Grecji, nie potrafił odnaleźć się w obcym sobie kulturowo i obyczajowo świecie. Jego życie zmieniło się w chwili, kiedy ujrzał Leilę, brankę i ulubienicę baszy Hassana. Piękna dziewczyna zachwyciła młodzieńca, poruszając wszystkie jego zmysły i budząc w jego sercu namiętność, która stała się sensem jego egzystencji. Leila odwzajemniła jego miłość, dała mu szczęście i poczucie spełnienia. Giaur ubóstwiał ją ponad wszystko, nie zastanawiając się nad konsekwencjami ich miłości, nie myśląc o tym, że ich sekretny związek jest zakazany i łamie muzułmańskie normy społeczne. Liczyło się dla niego wyłącznie to, że kochał i był kochany.

Szczęście kochanków nie trwało długo. Hassan odkrył zdradę i postąpił zgodnie z prawem, które pozwalało mu ukarać niewierną nałożnicę śmiercią. Pod osłoną nocy Leila została uprowadzona z pałacu przez najemników i wrzucona do morza. Wkrótce wszyscy odkryli jej zniknięcie, lecz sądzono, iż dziewczyna uciekła z Giaurem.

Wenecjanin nie zdołał zapobiec tragedii. Pogrążył się w bólu i rozpaczy, winiąc się za jej śmierć. Utracił to, co było najważniejsze w jego życiu – miłość. Nie potrafił zapomnieć o doznanej krzywdzie, nie potrafił zaznać spokoju i myślał jedynie o zemście na człowieku, który, według niego, postąpił okrutnie. Miał świadomość, że basza zrobił to, do czego miał prawo, lecz pragnienie ukojenia własnego cierpienia było silniejsze niż racjonalna ocena tragedii, która go spotkała.

Gniew i gorycz doprowadziły ostatecznie Giaura na skraj wytrzymałości psychicznej i podjęcia decyzji, od której nie było już odwrotu. Młodzieniec wynajął zbójców i napadł na orszak Hassana, który opuścił pałac, aby przywieźć do niego nową żonę. W honorowym pojedynku Giaur zabił Muzułmanina, ale śmierć baszy nie przyniosła mu ukojenia. Wywołała jedynie wyrzuty sumienia, sprawiając, że stał się wewnętrznie rozdarty i uciekł przed światem, by w samotności szukać zapomnienia.

Z własnej woli wstąpił do klasztoru, choć nie zamierzał pojednać się z Bogiem, wiarę w którego odrzucił po przeżytej dramacie. Miłość, która za życia Leili dawała mu szczęście, sprawiła, że po utracie kochanki stał się innym człowiekiem, wzbudzającym powszechny lęk i niechęć.

Ucieczka przed światem za mury klasztoru nie zakończyła jego tragedii. Miłość do branki przetrwała w sercu Giaura aż do chwili jego śmierci. Nieustannie tęsknił za ukochaną i nie zapomniał o tym, co ich łączyło i nadawało sens jego życiu. W odosobnieniu rozpamiętywał utracone szczęście, rozkosz, która zmieniła się w nieutulony ból. Opłakiwał błędy przeszłości, winiąc się za śmierć Leili. Jego serce było zbyt wrażliwe i wierne, aby mógł poszukać szczęścia u boku innej kobiety. W chwili śmierci nie żałował jednak tego, jak żył i co przeżył.

„Giaur” jako powieść poetycka


Powieść poetycka ukształtowała się w epoce romantyzmu i stała się jednym z ulubionych gatunków literackich twórców tego okresu. Powstała z połączenia elementów, charakterystycznych dla epiki (fabuła, narrator) i liryki (poetyckie opisy, subiektywizm narracji, rymy).

Termin ten obejmuje utwory wierszowane, których fabuła jest nasycona elementami dramatycznymi i charakteryzuje się silnym subiektywizmem opowiadania oraz opisu. W toku narracji obecność narratora jest wyraźnie zaznaczona – zwraca się on bezpośrednio do odbiorcy dzieła, przedstawia własne przeżycia i otwarcie komentuje postawę bohatera.

Dystans pomiędzy nim a bohaterem dzieła jest znikomy i wręcz niedostrzegalny. Fabuła powieści poetyckiej jest fragmentaryczna, pełna niedomówień, tajemniczości i luk, a przedstawione wydarzenia nie są ukazane w porządku chronologicznym. Twórcą powieści poetyckiej jest Walter Scott, lecz gatunek ten zyskał uznanie i popularność dzięki utworom Georga Byrona, który wprowadził do niego orientalną scenerię oraz nowy typ bohatera – człowieka o zagadkowej biografii, zbuntowanego wobec świata, targanego silnymi namiętnościami.

„Giaur” Byrona uważany jest za najwybitniejszy i doskonały wzór powieści poetyckiej. O przynależności dzieła do tego gatunku literackiego decydują:

  • 1.Wierszowana narracja, ze specyficznym dla liryki podziałem na wersy, posiadająca rytm i rym;

  • 2.Środki stylistyczne, charakterystyczne dla liryki;

  • 3.Wprowadzenie narratora, który opowiada o wydarzeniach;

  • 4.Utwór posiada fabułę, charakterystyczną dla gatunków epickich;

  • 5.Synkretyzm rodzajowy – dzieło łączy w sobie elementy epiki i liryki;

  • 6.Fragmentaryczna kompozycja, pełna luk i niedomówień;

  • 7.Wydarzenia ukazane są niechronologicznie;

  • 8.Świat przedstawiony ukazany jest poprzez pryzmat subiektywnych odczuć narratora, który jednocześnie wprost ocenia postawę i czyny głównego bohatera;

  • 9.Utwór wprowadza czytelnika w świat kultury i tradycji Wschodu;

  • 10.Tytułowy bohater jest jednostką o silnym poczuciu własnej indywidualności i niezależności, samotną i wyobcowaną, buntującą się przeciwko powszechnie uznanym zasadom i normom społecznym.


  • Znaczenie bohatera bajronicznego


    Bohater bajroniczny jest konstrukcją niejednolitą, przez to tajemniczą i zawsze wyjątkową. Łączy cechy zarówno człowieka uczuć, wędrowca bliskiego naturze, jak i dumnego egoisty, zbrodniarza, samotnika, który miota się w swym niepohamowanym buncie wobec otoczenia. Bohater ten ma skazę na sumieniu, dokonał w swym życiu czegoś okropnego, sprzeciwił się moralności, wyznawanym w epoce, w której żyje, zasadom. Odwraca się od świata, bo manifestuje swoją ogromną wrażliwość na fałsz, krzywdy, głupotę, brzydotę. Ale odwraca się, przekraczając granicę zła. Zostaje potem już tylko z bólem, z narastającym cierpieniem, tęsknotą i żalem.

    Mickiewicz we wstępie do tłumaczenia Giaura, pisze: „Ludzie Byrona mają sumienie”. Znają pojęcie dobra i zła. Są świadomi, gdy łamią prawo. „Człowiek z sercem musi uciec od świata”. I po takiej ucieczce bohater bajroniczny przeżywa dramat dźwigania wielkiego bólu w samotności, potęgowanego w sercu tak wrażliwej jednostki. Nie jest to wyrzut sumienia i gdybanie, co by się stało, jeśliby zbrodnia nie została popełniona. Nie, chodzi o ciągłe trwanie tego samego bólu, który doprowadził bohatera do drogi niemoralnej. Tak jak w utworze Byrona, tytułowy bohater nie trafia do klasztoru, aby żałować za grzechy. Jest tu, bo wciąż kocha swą wybrankę. Jego uczucie nie zmalało, mimo śmierci ukochanej. Jego ból niemożności połączenia się z kochanką z powodu okrutnych reguł świata – powiększył się o ból niezaspokojenia po akcie zemsty. Bohater odchodzi cierpiący, wciąż tajemniczy. Mimo że jego bunt przechodzi w inną formę. Przedtem – życie z rozmachem, gwałtowność w manifestowaniu protestu przeciw normom. Teraz – gdy zbliża się moment śmierci – bezemocyjne zamknięcie się we własnym bólu.

    Bohater bajroniczny stał się inspiracją dla takich twórców, jak A. Mickiewicz, J. Słowacki, S. Goszczyński, A. Malczewski wśród romantyków polskich, M. Lermontow i A. Puszkin w Rosji, Alfred de Musset we Francji, czy H. Heine w Niemczech.

    Romantyczny indywidualizm Giaura


    Romantyzm wniósł do literatury nowe spojrzenie na człowieka i otaczającą go rzeczywistość, dopatrując się w uczuciach i intuicji pozarozumowych źródeł poznania. Szczególną wagę twórcy epoki przywiązywali do skrajnego indywidualizmu i niepowtarzalności jednostki, co znalazło odzwierciedlenie w kreacji bohaterów literackich.

    Bohater romantyczny był jednostką nieprzeciętną, obdarzoną bogatym życiem wewnętrznym, pełną sprzeczności, skłóconą ze światem i społeczeństwem, co wyrażało się w buncie przeciw normom społecznym i obyczajowym. Doświadczał tragicznego konfliktu między własnymi przekonaniami a rzeczywistością, w której przyszło mu żyć. Nieodłącznym elementem jego biografii była wielka i najczęściej nieszczęśliwa miłość.

    Giaur, tytułowy bohater powieści poetyckiej Georga Byrona, jest doskonałym przykładem bohatera romantycznego o silnym poczuciu własnego indywidualizmu. Był on człowiekiem tajemniczym, o nieznanej przeszłości i imieniu. Był dumny i niezależny, a w życiu kierował się przede wszystkim emocjami. Czuł się wyalienowany ze społeczeństwa w kraju, który był mu obcy pod względem kulturowym i obyczajowym. Był wrażliwy, namiętny i zdolny do najgłębszych uczuć. Jego życie w pewnym stopniu odzwierciedlało tragizm ludzkiej egzystencji.

    Największym szczęściem Giaura i jedyną namiętnością, która stała się również sensem jego życia, była bezgraniczna i odwzajemniona miłość do Leili, nałożnicy baszy Hassana. Uczucie, które połączyło kochanków, było zakazane i łamało powszechnie obowiązujące normy społeczne. Zakochany młodzieniec nie myślał jednak o konsekwencjach swego tajemnego związku. Żył wyłącznie miłością i uwielbieniem dla kobiety, która była dla niego całym światem. Szczęście Giaura szybko przeobraziło się w ogromną tragedię, która miała znaczący wpływ na jego dalsze losy. Basza odkrył zdradę branki i zgodnie z muzułmańskim prawem skazał ją na śmierć. Utrata ukochanej odmieniła Giaura. Pogrążył się w rozpaczy i nie potrafił zapomnieć o Leili, obwiniając się za jej śmierć. Doskonale rozumiał, że Hassan miał prawo ukarać niewierną nałożnicę, ale poczucie własnej krzywdy było silniejsze i zrodziło w jego sercu nienawiść oraz bunt przeciwko niesprawiedliwości świata.

    Cierpienie coraz bardziej niszczyło go emocjonalnie i popchnęło go zamordowania baszy. Krwawa zemsta nie przyniosła jednak mu ukojenia i co więcej – wywołała w nim kolejne rozterki. Giaur nadal żył w udręczeniu, nękany wyrzutami sumienia i tęsknotą za ukochaną. Pogrążał się w nieszczęściu, rozpamiętując to, co utracił, szukał samotności i ucieczki przed światem, w którym nie potrafił się już odnaleźć. Nie potrafił wyrzucić z serca miłości do Leili, ani nie chciał pokochać innej kobiety. Osobista tragedia sprawiła, iż odrzucił wiarę w Boga i odwrócił się od chrześcijaństwa. Wreszcie zamknął się za murami klasztoru, aby w odosobnieniu na nowo i nieustannie przeżywać swoje cierpienie. Do chwili śmierci nie żałował tego, co przeżył z Leilą i nie poczuwał się do pokuty za zamordowanie Hassana.

    Romantyczny indywidualizm Giaura wynikał przede wszystkim z faktu, że był on jednostką wyjątkową, wyróżniającą się na tle zbiorowości swą uczuciowością i wybujałą wyobraźnią. Najistotniejszą rolę w jego życiu odgrywały emocje, które miały znaczący wpływ na jego decyzje i sposób postępowania. Przekonanie o własnej wyjątkowości i niezależności pogłębiało poczucie wyobcowania i osamotnienia Giaura. Ważnym elementem jego egzystencji była miłość – wszechogarniająca, namiętna, nadająca sens jego życiu i zarazem nieszczęśliwa, tragiczna, przeobrażająca się w ogromne cierpienie.

    Młodzieniec zbuntował się przeciwko światu, niesprawiedliwości, jaka go spotkała oraz społecznym i obyczajowym konwenansom. Bunt Giaura zrodził się pod wpływem dramatycznych przeżyć i doprowadził go do zamordowania Hassana oraz ucieczki przed światem, w którym nie potrafił już normalnie funkcjonować. Losy bohatera w pełni oddają romantyczny indywidualizm człowieka, który żył wyłącznie miłością, a po śmierci ukochanej kobiety pogrążył się w rozpaczy, do końca swych dni rozpamiętując to, co utracił.

    Byron i bajronizm


    George Noel Gordon Lord Byron
    Urodził się: w 1788 r. w Londynie.
    Pochodzenie: zubożały ród angielski; dzieciństwo nie należało do szczęśliwych – ojciec opuścił rodzinę, umarł w kilka lat po urodzeniu się George’a; relacja z ekscentryczną matką nie układała się; dokuczało chłopcu kalectwo stopy. W 1798 r. odziedziczył w spadku godność para Anglii, przywilej zasiadania w Izbie Lordów, siedzibę rodową;

    Nauka: studia szkolne i uniwersyteckie wśród majętnych i utytułowanych kolegów (żył wtedy ekstrawagancko, z towarzyskim rozmachem, nonszalancją; rozpoczęły się długi);
    Praca i działalność: rozpoczął pisanie już na studiach, z niego się utrzymywał (nie licząc długów w środowisku);

    1809-1811 – podróż na Wschód, przez Portugalię i Hiszpanię do Grecji, potem Albanii i Konstantynopola;

    1812 – powrót do Londynu; życie w atmosferze skandalu, wiecznego nie ustatkowania się; gorszenie opinii publicznej swobodnymi zachowaniami, radykalizmem (poglądami libertyńskimi); miano odszczepieńca; małżeństwo z dużo starszą arystokratką – skandal, separacja; jednocześnie olśniewający triumf literacki; od 1812 r. jego książki rozchwytywano;

    1816 – wyjazd z Anglii na stałe (dobrowolne wygnanie), przez Belgię do Szwajcarii, potem Włochy i Wenecja; tu wciąż prowadził tryb życia oryginała – wszędzie mu towarzyszące zwierzęta, intensywne romanse, uprawianie sportów (pływanie, jazda konna, szermierka, boks); we Włoszech budził raczej zaciekawienie niż zgorszenie, ale przez kontakty z ruchami wyzwoleńczymi przykuwał uwagę policji;
    bliskie związki z Shelleyem, angielskim poetą, wizjonerem wolnej ludzkości;

    wystąpienie w parlamencie angielskim w obronie robotników;
    udział czynny w walkach o wyzwolenie Greków;

    Zmarł: 19 IV 1824 r. na febrę, w Missolungi nad zatoką Patras, dokąd przybył wspierać walczących Greków.

    Twórczość literacka:
    1812 – ukazanie się dwóch pierwszych pieśni Wędrówek Childe Harolda. „Obudziłem się pewnego poranka i byłem sławny”;
    1813 – Giaur, powieść poetycka; wydanie pierwsze – 5 czerwca, siódme (!) – w listopadzie tegoż roku;
    – Narzeczona z Abydos, kontynuacja powieści wschodnich, dwie kolejne również w tym kręgu:
    1814 – Korsarz oraz Lara;
    1816 – druga i trzecia pieśń Childe Harolda – cały utwór jest poetyckim opisem podróży, jednak najważniejsza jest tu płaszczyzna dygresji, refleksji osobistych (od smutku i melancholii do ironii i kpiny) – wędrówka po duszy autora;
    – Oblężenie Koryntu i Paryzyna, kolejne powieści poetyckie; potem aż do 1823 powstały jeszcze: Więzień Chillonu, Żale Tassa, Mazepa, Wyspa;
    1817 – Manfred, poemat dramatyczny;
    1818 – początki pracy nad Don Juanem, dziełem życia Byrona, nieskończonym; zdążył wydać za życia pieśni I-XVI; fabuła utworu obejmuje przygody tytułowego bohatera, wędrującego po krajach Europy końca XVIII w.; wirtuozeria wiersza, ironii, dowcipu; dygresyjność – nieustanny dialog z czytelnikiem;
    1821 – Kain, tragedia misteryjna;
    1822 – Niebo i ziemia, misterium;
    – Wizja sądu, poemat satyryczny o tematyce historycznej;
    1823 – Wiek brązu, poemat także z kręgu historycznego, Byron ceni tu Kościuszkę i Waszyngtona za ich dążenia niepodległościowe.
    Byron jest jednym z poetów, którzy ukonstytuowali romantyzm w Europie. Jego twórczość stała się ważna dla Francuzów, Niemców, Włochów, Skandynawów i Słowian. Angielski lord zaproponował w swoich dziełach pewną postawę wobec świata; postawę, zwaną bajroniczną, którą przyjęło całe pokolenie ludzi młodych, wrażliwych, wchodzących w życie. Niezależnie od kultury czy języka odbiorców i naśladowców Byrona, pociągały tych ludzi: 1) idee zawarte w twórczości i życiu autora Giaura, jak
    • świadomość swej wartości, indywidualizm
    • odwrócenie się od banalnego, filisterskiego życia, oryginalność
    • rzeczywista krytyka obyczajów, bunt przeciw normom społecznym
    • wyruszenie w świat w poszukiwaniu ludzi o bratniej duszy – samotność banity, ducha niepokornego wobec zastanych reguł świata
    • poszukiwanie prawdy o samym sobie
    oraz 2) sposób przekazywania tych idei. Byron nie tworzy literatury moralizującej czy dydaktycznej. Dla niego najważniejszy jest osobisty ton wypowiedzi. Novum tego pisarstwa polegało na odwadze manifestowania poglądów, bez szacunku dla ustalonych autorytetów i zasad życia (sprzeciw wobec modelowi oświeceniowemu). W tej metodzie uprawiania literatury było okazywanie na kartach książek autentycznych emocji: gniewu, drwiny, pogardy, wyrazu bólu i zawodu. Była to reakcja na czasy, w których żył poeta. Nie mógł on znieść fałszu, hipokryzji salonowego towarzystwa, szarości życia, nudno upływającego według zasad moralnych (które istniały tylko jako etykieta, przyzwoitość traktowano obłudnie). Może dlatego twórczość Lorda spotkała się z tak ogromnym aplauzem i niemal uwielbieniem.
    Sam Byron kreował swój wizerunek. Rozpowszechniał dwuznaczne pogłoski na własny temat, otaczał się ludźmi ekscentrycznymi, z marginesu społecznego. Opinię satanisty zyskał dzięki zainteresowaniom problematyką zła w człowieku, tajemnicą buntu Prometeusza i Lucyfera. Legendę dopełnia tragiczny koniec życia – zaangażowanie się Byrona w walkę o niepodległość Grecji. Taka konsekwencja postępowania jest także elementem bajronizmu.

    Bajronizm to zatem zespół tendencji literackich i ideowych w twórczości romantyków, ukształtowany przez biografię i dzieła George’a Gordona Byrona. Wyrażał się w kreacji bohatera literackiego jako człowieka o nieprzeciętnej indywidualności, skłóconego z otoczeniem, zbuntowanego przeciw porządkowi społecznemu i normom moralnym. Bajronizm obejmuje również sięganie do formy powieści poetyckiej (patrz punkt 4.) lub poematu dygresyjnego, jak i praktykowanie ironii romantycznej. W literaturze polskiej przejawiał się głównie w twórczości A. Mickiewicza, J. Słowackiego, A. Malczewskiego .



    Mapa serwisu: